Maandag 21 februari deden De Buurtontdekkers mee aan de ophaalsessie ‘manifest van de wijkaanpak’ van het LPB, LSA en partners van Wijkwijzer. Centrale vraag: Wat maakt een lokale wijkaanpak tot een succes waarbij bewoners daadwerkelijk positief verschil ervaren en regie voelen? Hierbij onze bijdrage voor het manifest. In 2012 heeft het kabinet Rutte het wijkgericht werken wegbezuinigd. Nu 10 jaar later werkt het kabinet Rutte 4 aan een nieuwe gebiedsgerichte aanpak binnen het programma Leefbaarheid en Veiligheid. Door gebiedsgericht werken te ondersteunen met kennis, innovatie en leerprogramma’s. En door financiële investeringen in aandachtswijken.

Dat klinkt veelbelovend. Tenminste volgens de organisatoren van het manifest. Wij houden onze harten vast! Voor je het weet hebben we straks weer aandachtswijken gericht op zogenaamde kwetsbare bewoners. Het programma heet Leefbaarheid en Veiligheid. Een zeer beperkte opvatting van de wijkaanpak. Want de wijkaanpak zou toch in essentie moeten gaan over of bewoners prettig samenleven in de buurt. Over sociale verandering en het versterken van sociale samenhang. Met zeggenschap en invloed van bewoners zelf. Dat hebben we toch wel geleerd na 40 jaar wijkaanpak. Fysieke en economische interventies zijn daarbij middelen, om het prettig samenleven te bevorderen. Voor je het weet hebben we straks weer aandachtswijken gericht op zogenaamde kwetsbare bewoners, in plaats van kwetsbare situaties die we met elkaar gecreëerd hebben en in elke buurt aanwezig zijn. Aandachtswijken met allerlei systemen, structuren, overlegvormen, wijkplatforms, beleidsuitgangspunten, functies, organisatiebelangen, regels en protocollen om leefbaarheid en veiligheid in de wijken te versterken en schieten we vervolgens de bedoeling van buurt- en wijkgericht werken voorbij: samen met bewoners sociale verandering creëren.

De schaal van de wijk is te groot om samen met bewoners te werken aan sociale verandering en daagt uit tot het structureren van de wijkaanpak. Daarom pleiten wij ervoor, om van de nieuwe wijkaanpak een buurtaanpak te maken. In Nederland zijn er bijna 14.000 buurten. Natuurlijk kunnen sommige ideeën en oplossingen van bewoners opgeschaald worden naar de wijk, dorp, stad, regio en misschien wel landelijk. Maar het vertrekpunt is de buurt. We hebben inmiddels ruim 40 jaar wijkaanpak achter de rug. Helaas worden er weinig lessen getrokken uit deze ervaringen. Wel is duidelijk dat de wijkaanpak vooral iets was van gemeente en maatschappelijke organisaties en dat ook weer dreigt te worden. Zij hebben de gewenste (sociale) verandering echter niet gebracht. De maakbaarheidsgedachte van wijk en buurt was te dominant en verstikte vaak goede ideeën en initiatieven van bewoners zelf. Maar en dat weten we allemaal, de buurt is niet maakbaar. Daarom moet de nieuwe buurtaanpak iets worden van de bewoners zelf. Faciliteer bewoners om hun ideeën, wensen, vragen, behoeften en belangen te realiseren. Ooit was ik aanwezig op ‘De grote dag van kleine gemeenten’ in Utrecht. Daar kwam een stelling op het scherm: ‘we moeten stoppen met beleid maken’. Maar liefst 80% van de aanwezige ambtenaren was het daar mee eens. Dat stemde mij hoopvol. Beleid is in de wijkaanpak teveel leidend geweest en is dat nu nog steeds. Natuurlijk moet er beleid gemaakt worden, maar dan wel gevoed vanuit de praktijk in wijk en buurt. Het zou mooi zijn als we de verbinding maken van praktijk, naar wetenschap, naar beleid. Geen blauwdrukken maar maatwerk, door lokale inkleuring.

Waarom van de nieuwe wijkaanpak een buurtaanpak maken? Omdat de buurt de ideale schaal is voor (sociale) verandering. In de buurt, zo’n 250 adressen, hebben mensen wat met elkaar. Daar wordt met elkaar samen geleefd. Daar waar de schaal van de wijk uitnodigt tot structuren en systemen, gaat de buurt over het met elkaar creëren van een thuis. Het is een organisch proces van met elkaar leuke dingen doen. Ideeën, initiatieven, ambities, belangen, behoeften, elkaar helpen en tevreden zijn met jouw buurt. Je ergens thuis voelen maakt gelukkig. Vervolgens kun je de buurtambities van bewoners verbinden met de grotere schaal van wijk, dorp, stad. Dan gaat het werken. Andersom werkt niet.

Eigenaarschap bewoners Bewoners in the lead, staat prominent op onze website. Wij nemen alleen maar opdrachten aan waarbij dat ook echt het vertrekpunt is. Want wij staan voor eigenaarschap bij bewoners. Eigenaarschap betekent voor ons dat van bewoners verantwoordelijkheid gevraagd mag worden, maar dat zij dan ook zeggenschap en invloed moeten hebben op hun eigen leefomstandigheden. Waarom zouden bewoners anders mee gaan doen? In de oude wijkaanpak mochten bewoners vooral mee participeren in de planvorming van de gemeente en de maatschappelijke organisaties. Dat moet echt anders. Hoe creëren we met elkaar sociale verandering in de buurt vanuit het bewonersperspectief? Dat is de grote opgave van de nieuwe buurtaanpak. Niet het beleid of de agenda van de organisaties, maar het perspectief van bewoners in the lead. De Buurtontdekkers doen dat op creatieve en innovatieve wijze. Creativiteit is vooral problemen oplossen en kansen benutten. Innovatie gaat over anders kijken, denken, doen. Samen met bewoners nieuwe oplossingen bedenken voor de vraagstukken in de buurt. Wij zijn blij dat er steeds meer ruimte komt voor sociaal ondernemers in de buurtaanpak. Sociaal ondernemers zoals wij brengen meerwaarde in de buurt. In 2019 waren er in totaal 5000 sociaal ondernemers. Gericht op arbeidsparticipatie (50%), circulaire en duurzame productie, verbeteren van zorg, de energietransitie en sociale cohesie. Hoeveel sociaal ondernemers zich naast De Buurtontdekkers richten op sociale cohesie is ons niet bekend.

Tot nu toe hebben de traditionele welzijnsorganisaties, gesubsidieerd door de overheid, nog de overhand in de buurtaanpak. De sociaal ondernemers zijn in opmars en dat is maar goed ook. Zij brengen de vernieuwing en dagen de klassieke organisaties uit mee te gaan in een nieuw tijdperk. Een tijdperk waarin bewoners samenwerken met de gemeente, organisaties en sociaal ondernemers, aan een nieuwe buurtaanpak gericht op sociale verandering met bewoners in the lead. De klassieke organisaties en de sociaal ondernemers komen elkaar daardoor steeds vaker tegen en dat vraagt om samenwerking en van elkaar leren. In elke buurt is het steeds weer het wiel opnieuw uitvinden. Wat is er al in de buurt? Wat speelt en leeft er? Dat is altijd ons vertrekpunt bij de buurtaanpak. Zo kom je er achter welke maatschappelijke vraagstukken er in de buurt spelen. Sociale samenhang, leefbaarheid en buurteconomie komen wij bijna overal tegen. In elke buurt is het steeds weer het wiel opnieuw uitvinden. Welke vraagstukken hebben de bewoners en hoe willen zij dit oplossen. Fysieke en economische vraagstukken zijn wat ons betreft middelen om het sociaal samenleven te versterken. Want daar draait de buurtaanpak om: mijn buurt, mijn thuis!

Bedrijfspagina

Flessenpost