Donderdag 28 januari was de online Dag van de Buurt met 1200 deelnemers. Georganiseerd door het ministerie van BZK, LPB, Platform31, LSA en Movisie. Hoewel de buurt centraal stond ging het toch vooral over de nieuwe wijkaanpak. Met zelfs een minister van Wijken. Het was een inspirerende middag. Met een fantastische inleiding van Lucas de Man en twee leuke workshops waar ik aan deelgenomen heb: 'Innoveren in de wijk' en 'Met wijkeconomie naar de wijkontwikkeling: de Afrikaanderwijk Coöperatie'. Vooral de laatste was zeer inspirerend. En toen kwam de afsluiting met politici en bestuurders over 'als ik de minister van wijken zou zijn'. Tenenkrommend, alsof ik 30 jaar werd teruggeworpen in de wijkaanpak. Het ging vooral over woningen en niet over het samenleven in de buurt. Het wordt tijd om afscheid te nemen van de oude wijkaanpak en deze in te ruilen voor de buurtaanpak, waar bewoners in de lead komen. 

Oude wijn in nieuwe zakken
Over het algemeen was het toch een beetje oude wijn in nieuwe zakken tijdens de Dag van de Buurt. Alsof we niets geleerd hebben van pak 'm beet 40 jaar wijkaanpak. Uitgangspunten die in programma's als de Sociale Vernieuwing, Grote Stedenbeleid, Buurt aan zet en de Krachtwijken van Vogelaar ook al aanwezig waren, worden na de Dag van de Buurt in artikelen geprezen als het nieuwe ei van Columbus. De kracht van bewoners, als oplossers van een sociale en leefbare buurt, bottom up, talenten moeten worden benut. Betrek bewoners bij de wijkaanpak, zij weten wat er nodig is. Ook bewoners hebben ideeën, daar moet je gebruik van maken. Niet praten over maar met bewoners en ga zo maar door. Voor het slagen van de buurtaanpak van de toekomst is meer zeggenschap voor bewoners en professionals noodzakelijk. Want als politici, bestuurders en ambtenaren weer gaan bepalen hoe de 'nieuwe' wijkaanpak eruit gaat zien, dan komen we niet verder en hebben we niets geleerd vanuit het verleden. 

Waarom de buurt?
Waarom kiezen voor de schaal van de buurt met gemiddeld zo'n 250 woningen? Als ik terugkijk op mijn jarenlange ervaring in het wijkgericht werken moet ik constateren, dat ik volgens mijn toenmalige werkgevers en de daarbij horende gemeenten in een wijk werkte, maar in de praktijk altijd buurtgericht heb gewerkt. Zoals de wijk Roombeek in Enschede, waar ik werkte in de buurten Roomveldje en Talma. Of in de wijk Kamperpoort in Zwolle, waar ik werkte in de Vogelbuurt en de nieuwbouw. De aanpak was altijd buurtgericht. En dat doen wij vanuit De Buurtontdekkers nu nog steeds. 
Als Buurtontdekker keek ik hoopvol uit naar de Dag van de Buurt. Maar al gauw werd de schaal van de buurt ingewisseld voor de schaal van de wijk. Dat is jammer, omdat volgens mij de buurt veel meer kansen biedt. Daar leven de mensen met elkaar samen en kennen ze elkaar. Dat bleek ook tijdens de eerste golf van de coronacrisis, waar vooral op buurtniveau een nieuwe solidariteit ontstond tussen bewoners. Friso van Abbema schrijft in zijn boek 'In de buurt' dat de kleinschaligheid van de buurt, de ideale schaal is voor sociale verandering. De bedoeling van het sociaal werk. Daar geloof ik echt in. 

13.808 buurten
In totaal zijn er 13.808 buurten in Nederland. Dat zijn 13.808 kansen om vanuit de community te werken aan sociale en leefbare buurten. Waar bewoners het heft in eigen handen hebben en politici, ambtenaren en professionals aanvullend zijn op de ambities en de behoeften van de bewoners. Natuurlijk moet er gemeentelijk beleid zijn, maar verstik de communities in de buurten niet met wensdenken en maakbaarheid van de samenleving. Laat beleid op buurtniveau afhankelijk zijn van dat wat er leeft en speelt in de buurt. Verwacht van bewoners daarin verantwoordelijkheid, maar geef ze dan ook zeggenschap en invloed. Dat is de manier om 13.808 kansen te benutten. 

Lokaal
Lokaal, van onderop denken en doen, iedereen, want zonder elkaar kan het niet. Zie hier de buurt van de toekomst. Met het dorpsgevoel van vroeger, de diversiteit van nu en de duurzaamheid van de toekomst. Aldus de inleiding van Lucas de Man tijdens de Dag van de Buurt. Blijf weg van het hulpverleningsimago en zet in op samenlevingsopbouw gaf Jos van der Lans ons nog mee. Hoewel ik de term samenlevingsopbouw liever zou willen inruilen voor samenlevingsontwikkeling ben ik het hardgrondig eens met Jos. De buurt is een kleinschalige lokale samenleving, waar mensen elkaar nog kennen. Waar al heel veel is en gebeurt. Waar mensen elkaar helpen en voor elkaar klaar staan als het nodig is. Waar lief en leed wordt gedeeld. Maak hier geen probleemgebieden van. Ja er zijn problemen in de buurt, maar verbind deze aan de kansen die er altijd zijn. Faciliteer bewoners om vanuit de kracht van de community problemen op te lossen, door met elkaar de kansen te benutten. 

Ander speelveld
Voor de buurt van de toekomst is een ander speelveld nodig. Natuurlijk blijft het gaan over de verhouding tussen burgers en overheid. De maatschappelijke organisaties hebben daarin een tijdelijke toegevoegde waarde, om samen de maatschappelijke vraagstukken op te lossen. De oude wijkaanpak kenmerkte zich echter als een een-tweetje tussen overheid en maatschappelijke organisaties, waarbij bewoners mochten meedenken en doen. Vanaf 2012 is de wijkaanpak wegbezuinigd en is het een-tweetje sterker dan ooit. De inmiddels afbrokkelende marktwerking heeft dit proces versterkt. Met als effect de afname van sociale samenhang en leefbaarheid in de buurten. De opkomst van sociaal ondernemers, inmiddels zo'n 5000 (en snelgroeiend) in ons land, proberen hier tegenwicht aan te bieden, maar krijgen nog weinig voeten aan de grond. Voor de buurt van de toekomst is een systeeminnovatie nodig. Gericht op eigenaarschap van de bewoners in de buurt. Stel substantiële buurtbudgetten ter beschikking aan de bewoners, waardoor zij in de positie komen om zelf keuzes te maken waarom, hoe en wat zij in willen zetten in de buurt. Welke vraagstukken zij willen oplossen en wat zij daarbij nodig hebben. De impact zal dan zijn dat de menselijke waardecreatie toe zal nemen en sociale verandering plaats zal vinden.